مصطفي تاج‌زاده از اعضاي ستاد موسوي به بعضي اعضا گفت: "كار تمام است و احمدينژاد در دور اول پيروز انتخابات است. "
در ادامه واكاوي حوادث و فتنه پس از انتخابات دهمين دوره رياست جمهوري 88 برآنيم كه ساختار، شاكله و اهداف مسببين اين غائله كه هزينه‌هاي گزاف مادي و معنوي براي نظام مقدس جمهوري اسلامي در بر داشتهاند را مورد بررسي قرار دهيم. از همين رو پس از بررسي " شكل‌گيري و برخي مؤلفه‌هاي ايدئولوژي تجديدنظرطلبان "، "فرايند دستيابي "، " راهبرد تبليغاتي و گفتمان انتخاباتي ميرحسين موسوي "، " گفتمان محمود احمدينژاد از انتخابات نهم تا دهم رياست‌جمهوري " و "بررسي نتيجه انتخابات دهم رياست جمهوري با روش "تحليل گفتماني " به فصل ششم يعني "شواهد آگاهي جبهه دوم خرداد از سلامت انتخابات " مي‌پردازيم:
1. آگاهي به پيشتازي احمدينژاد بر موسوي در سراسر كشور در پيش از انتخابات
پس از مناظره سيزده خرداد و دريافت بازتاب‌هاي آن در جامعه از سوي مسئولان ستادهاي انتخاباتي، روشن شد كه آراي احمدينژاد در سراسر كشور با اختلاف قابل‌توجهي از موسوي بالاتر است. بسياري از مراكز نظرسنجي علمي و معتبر داخلي كه گزارش‌هاي محرمانه خود را به مسئولان منتقل مي‌ساختند، به روشني خبر از پيروزي احمدينژاد در دور نخست انتخابات مي‌دادند. بنابر نتايج يكي از اين نظرسنجي‌ها كه در روزهاي 19 و 20 خرداد توسط مركز افكارسنجي جهاد دانشگاهي (ايسپا)، كه در انتخابات به موسوي گرايش داشت، انجام شد و البته از انتشار نتايج عمومي آن تا بعد از انتخابات خودداري كرد، 56.2 درصد شركت‌كنندگان در نظرسنجي اعلام كرده بودند به احمدينژاد و 29.8درصد به موسوي رأي مي‌دهند كه در مقايسه با نتايج نهايي مشخص مي‌شود، رأي هر دو كانديدا بين 4 تا 5 درصد كمتر ارزيابي شده بود كه اين ميزان خطا در نظرسنجي‌هاي معمول، پذيرفته شده است.
جامعه آماري اين طرح، همه شهروندان بالاي 18 سال ايراني از اقشار و گروههاي اجتماعي مختلف در زمان اجراي طرح است. شيوة نمونه‌گيري اين نظرسنجي به صورت چند مرحله‌اي (طبقه‌اي - خوشه‌اي) و در سطح ملي است. نمونه تحت بررسي در اين مطالعه شامل 13907 نفر از شهروندان ايراني است. ميانگين سني نمونه 29/36 سال بوده است. 28.3 درصد پاسخگويان گروه سني 25-18 سال، 27.4 درصد در گروه سني 35-26 سال، 19 درصد در گروه سني 45-36 سال، 13.6 درصد در گروه سني 55-46 سال و 11.1 درصد بالاي 56 سال قرار داشتند. توزيع پاسخگويان در مقاطع مختلف تحصيلي بدين گونه است: 9.8 درصد پاسخگويان بي‌سواد، 15 درصد داراي تحصيلات ابتدايي، 9 درصد راهنمايي، 1/42 درصد داراي تحصيلات متوسطه و ديپلم، 21.8 درصد كارداني و كارشناسي و همچنين 1/7 درصد پاسخگويان داراي تحصيلات تكميلي بوده‌اند.
با توجه به مناظره‌هاي كانديداهاي مختلف كه در روزهاي قبل از نظرسنجي از تلويزيون پخش شده بود، از پاسخگويان پرسيده شد: به نظر شما در اين مناظره كداميك از اين دو نفر صداقت بيشتري داشتند. با توجه به اينكه پربيننده‌ترين مناظره، مناظره آقايان احمدينژاد و موسوي بود، 55.8 درصد از پاسخگويان بيان داشتهاند كه آقاي احمدينژاد در اين مناظره صادق‌تر بوده و 4/35 درصدِ افراد بر اين عقيده بوده‌اند كه آقاي موسوي صادق‌تر بوده است.
در گزارش اين مركزِ افكارسنجي آمده است: "براي برآورد رأي نامزدهاي انتخابات و تعيين موقعيت و جايگاه آنها در افكار عمومي اقدام به سنجش آراي آنها كرده‌ايم. لازم به يادآوري است در برخي استان‌ها براي امكان ارائه برآورد استاني، نمونه اختصاص يافته به استان بيش از سهم متناسب با جمعيت آن است. لذا براي محاسبه آرا در كل كشور بايد درصد آراي كانديداها در هر استان به هر وسيله نسبت به جمعيت واجدين شرايط آن استان نسبت به كل جمعيت واجدين شرايط تعديل شود. بر اساس درصد آراي وزني در كل نمونه آماري، آقاي احمدينژاد با 49.7 درصد، آقاي موسوي 31.6 درصد، آقاي رضايي با 4.7 و آقاي كروبي با 4.2 درصد در رتبه‌هاي اول تا چهارم نظرسنجي در بين جامعه آماري قرار دارند.
لازم به ذكر است كه در بين كانديداها آراي آقاي احمدينژاد در مناطق روستايي بيش از مناطق شهري است.
اما وقتي در بين پاسخگوياني كه گفته‌اند، قطعاً در انتخابات شركت خواهند كرد، نتايج را بررسي كنيم، بر اساس درصد آراي وزني آقاي احمدينژاد با 54.4 درصد، آقاي موسوي با 31.7 درصد، آقاي رضايي با 4.2 درصد و آقاي كروبي با 1.9 درصد در رتبه‌هاي اول تا چهارم قرار مي‌گيرند. "(1)
نكته قابل توجه درباره نتايج نظرسنجي مراكز نزديك به موسوي اين است كه گرچه اين مطالب قيد محرمانه داشته و براي مسئولان ستاد و در دسترس دايره محدودي قرار مي‌گرفته، اما بعيد است كه خودِ موسوي در جريان اين نتايج قرار نگرفته باشد. البته از سوي ديگر مي‌توان در نظر داشت كه برخي مسئولان ستاد موسوي نيز گفته بودند كه آنها به دستور مهدي هاشمي براي بالا بردن روحيه موسوي، در نتايجِ برخي نظرسنجي‌هاي ساختگي دست برده بودند.
در واقع بر اساس همين دريافت‌هاي از جامعه بود كه ستادهاي موسوي پس از مناظره سيزده خرداد در بهت و افسردگي فرو رفت. مناظره سيزده خرداد، شيرازة ستاد موسوي را از هم جدا كرد و گرد و غبار يأس و نااميدي را بر چهرة مسئولان ستاد نشانيد. مسئولان ستادهاي موسوي پس از سيزده خرداد ديگر شور و اشتياق سابق را نداشتند و از واقعيتي كه در حال شكل‌گيري بود، بيمناك بودند.
تلاش آنها اين بود كه از سرايت يأس خود به اعضاي ستاد جلوگيري كنند، اما فضايي كه پس از مناظره به وجود آمد و شوري كه در حمايت از احمدينژاد در جامعه شكل گرفت و نمونه آن در مراسم سالروز رحلت امام خميني و سفر احمدينژاد به اصفهان متجلي شد به مسئولان و پشتيبانان ستاد موسوي نشان داد كه شرايط به نفع آنها به پيش نمي‌رود.
اين موضوع حتي به جدايي اعضاي ستادهاي موسوي در شهرستان‌ها انجاميد. خبرگزاري فارس در گزارشي به نقل از خبرنگاران استاني خود در 16 خرداد مي‌نويسد: "پس از برگزاري مناظره احمدينژاد و ميرحسين موسوي، مردم شهرها و روستاهاي كشور با در دست داشتن پرچم جمهوري اسلامي ايران و تصاويري از احمدينژاد به خيابان‌ها ريخته و پيروزي قاطع احمدينژاد را در مناظره جشن گرفتند.
از سوي ديگر، افشاگري‌هاي احمدينژاد درباره بازيگردانان پنهان ستادهاي انتخاباتي ميرحسين موسوي و افشاي جريان‌هاي سياسي و اقتصادي كه به گفته احمدينژاد، اينك در پشت نقاب حمايت از ميرحسين موسوي به صحنه آمده‌اند، موجب شد تا هواداران و اعضاي ستاد ميرحسين دچار ترديدهاي جدي شده و دست به انشعاب بزنند. گزارش خبرنگاران فارس از شهرهاي اصفهان، تبريز، شيراز، اهواز، مشهد، كرمان، ساري، رشت، همدان، زنجان، قزوين، كرمانشاه، اروميه، اردبيل، زاهدان، سنندج، بندرعباس، بوشهر، اراك و بسياري ديگر از شهرها حكايت از آن دارد كه بخشي از نيروهاي انشعابي به ستادهاي مهدي كروبي، بخشي ديگر به محسن رضايي و بخش عمده آنها به ستادهاي احمدينژاد پيوسته‌اند.
اين گزارش مي‌افزايد: فضاي يأس آلودي كه اينك بر ستادهاي انتخاباتي ميرحسين موسوي حاكم شده، مسئولان اين ستاد را با مشكلات عديده‌اي مواجه ساخته است. "(2)
پس از مناظره سيزده خرداد، حاميان احمدينژاد با برداشتي كه از انعكاس آن در جامعه داشتند، احساس پيروزي مي‌كردند و حاميان موسوي نيز بر همين اساس احساس شكست داشتند.
اين مطلب را مي‌توان از عناوين خبري رسانه‌هاي هر دو طرف به دست آورد. در عناوين روزنامه‌هاي حامي احمدينژاد در روز 16 خرداد، تيترهايي در حمايت از مناظره آمده بود كه در آن ميان مي‌توان به موارد زير اشاره كرد: در عناوين خبري روزنامه "وطن امروز " ضمن انتخاب عكسي از اجتماع باشكوه مردم اصفهان در ميدان امام خميني اصفهان عناوين زير به چشم مي‌خورد: "اصفهان در استقبال از احمدينژاد حماسه‌ساز شد؛ "قيام ميليوني نصف جهان "؛ "نظرسنجي‌هاي جديد نشان داد: رشد خيره‌كننده آراي احمدينژاد پس از مناظره ".
روزنامه رسالت گرچه به دليل مشي ملاحظه‌گر روزنامه خود عنوان "امام ثابت كرد مي‌توانيم و قدرتمنديم " را برگزيد اما در سرمقاله خود با قلم محمدكاظم انبارلويي با مطرح ساختن "قدرت نقد و نقد قدرت " به حمايت از احمدينژاد در مناظره پرداخت و نوشت: "دكتر محمود احمدينژاد بسياري از حرف‌هايي كه به صورت پچ پچ در ميان مردم مطرح بود، شجاعانه مطرح كرد. او هزينه‌اي زياد براي طرح اين مباحث به لحاظ حقوقي پرداخت. طبيعي است پاي آن بايستد و از آن دفاع كند. اين مفهوم رقابت را پررنگ‌تر مي‌كند و يك رويكرد مبارك است. "(3)
روزنامه جوان در همين روز عناوين خبري زير را برگزيد: "پس از مناظره انتخاباتي ميان احمدينژاد و موسوي صورت گرفت: موج دوم احمدينژاد فراگير شد "؛ "استقبال تاريخي مردم اصفهان از احمدينژاد " و "اعلام موجوديت كميته صيانت از جان رئيس‌جمهور ". در روزنامه ايران هم عناوين زير درج بود: "آثار عزت ملت بزرگ ايران در دنيا نمايان است "؛ "احمدينژاد: مجموعه‌اي با محوريت هاشمي رفسنجاني در برابر من ايستاده‌اند "؛ "اهانت بي‌سابقه محمد هاشمي به رئيس‌جمهور " و "حماسه تاريخي مردم اصفهان در استقبال از رئيس‌جمهور ". روزنامة ايران عصر، تصويري از نوشته‌اي در استقبال مردمي اصفهان از احمدينژاد را به چاپ رسانيد كه در آن آمده بود: "معرفي مفسد، ادامه، ادامه ". همچنين اين عنوان را از مطالب احمدينژاد برگزيد كه: "هر جا مي‌خواستيم اصلاح كنيم به حريم ممنوعه مي‌رسيديم. "
به عبارت ديگر، پس از مناظره احمدينژاد و موسوي، چون تحليل‌گران سياسي آن مناظره را به طور كامل به سود احمدينژاد تحليل كردند و بازنده مناظره را موسوي دانستند، رسانه‌هاي اصول‌گرا نه تنها به رفتارهاي انفعالي روي نياوردند بلكه به بازتاب مطالب مطرح شده در آن پرداختند و به شدت از آن استقبال كردند. در حالي كه رسانه‌هاي اصلاح‌طلب، چون موسوي را بازنده مناظره مي‌دانستند با رفتاري انفعالي از پرداختن به مطالب مطرح شده در مناظره طفره رفتند و سعي كردند با ايجاد حاشيه‌هايي براي مناظره، خبر اصلي را تحت پوشش و مورد غفلت افكار عمومي قرار دهند و به شعار اخلاق‌گرايي متوسل شوند.
در واقع شعار انفعالي "ادب مرد به ز دولت اوست " نيز در چنين شرايطي معنا و كاربرد مي‌يافت. آنان كه از قبل تلاش داشتند با استفاده ابزاري از اخلاق، كانديداي خود را اخلاقي جلوه دهند و رقيب را با رذايل اخلاقي به تصوير بكشند، به دليل آن كه توان پاسخ به مسئله‌ها و پرسش‌هاي مطرح شده در مناظره را نداشتند اصولاً در پي آن برآمدند تا صورت مسئله را پاك كنند. آنها به جاي پاسخ به "ما قال " تخريب "من قال " را برگزيدند تا از اين طريق نيازي به پاسخگويي نباشد. وقتي تبليغ شود احمدينژاد دروغگو است، تشنه قدرت است و از هيچ كاري براي ماندن درقدرت ابا ندارد، ديگر نيازي نيست تا به پرسش‌هايي كه او مطرح كرد و بنيان گفتمان موسوي را به چالش كشيد، پاسخ داد. لذا رسانه‌هاي دوم خرداد پس از پايان تعطيلات نيمه خرداد و در روز شنبه 16 خرداد، مطالب و عناوين زير رابرگزيدند.
روزنامة ياس نو عنوان زير را برگزيد: "موسوي: مردم فضاي دروغ و فريب را عوض مي‌كنند " در روزنامة سرمايه، عناوين زير به چشم مي‌خورد: "ميرحسين: آمده‌ام جريان پرونده‌سازي عليه مردم را تغيير دهم "؛ "سيدحسن خميني: اخلاق يعني دروغ نگوييم و تهمت نزنيم ". روزنامة تحليل روز عنوان "ادب مرد به ز دولت اوست " را انتخاب كرد. روزنامة كلمه سبز با برگزيدن تصويري ناشايست و دست‌كاري شده از احمدينژاد، عناوين زير را درج كرد: "واكنش‌ها به تاريخي‌ترين مناظره "؛ "وكيل زهرا رهنورد: احمدينژاد عذرخواهي نكند شكايت مي‌كنيم "؛ "موسوي: ايران را از دست دروغگويان و پرونده‌سازان نجات مي‌دهيم ".
در سرمقاله اين روز كلمه سبز با عنوان "قامت بلند اخلاق " و به قلم عليرضا حسيني بهشتي چنين آمده است: "آن چه من ديدم را ميليون‌ها نفر ديگر هم ديدند و نيازي به تكرار آن نيست: در يك سو، رئيس‌جمهوري كه با همه توان در تخريب مخالفان و منتقدان و تحريف واقعيت‌ها مي‌كوشيد تا به هر قيمتي كه شده 4 سال ديگر در مسند قدرت باقي بماند، و در طرف ديگر مردي از سالهاي درخشان صدر انقلاب اسلامي و همنشيني رهبر فرزانه‌اي كه بدون هيچ هواي نفسي، روندهاي جاري در كشور را به ضرر آيندگان مي‌داند و ميراث پاك اين انقلاب را در معرض كج‌انديشي، قدرت‌طلبي، مردم‌فريبي و از همه مهم‌تر، فرار از عقلانيت جمعي مي‌بيند. "(4)
گزيده آن كه، رويكرد انفعالي رسانه‌هاي اصلاح‌طلب خبر از شكست موسوي در مناظره داشت كه به طور مستقيم در نتيجه انتخابات تأثيرگذار بود. در واقع سعيد حجاريان با وجود شناختي كه از موسوي و احمدينژاد داشت پيشاپيش اين شكست را به او هشدار داده بود و عملاً از او خواسته بود كه در مناظره با احمدينژاد شركت نكند. به اعتقاد او گرچه عدم شركت موسوي نتيجه را سه بر صفر به سود احمدينژاد مي‌كرد، اما حضور موسوي در مناظره به نتيجه شش بر صفر منتهي مي‌شد.
به عبارت ديگر، با تغيير اوضاع تبليغي پس از مناظره و نيز نظرسنجي‌هايي كه پيش از انتخابات انجام مي‌شد، بسياري از مديران و مسئولان كشور كه بسياري از آنان با ستاد موسوي رابطه داشتند، از چگونگي توزيع آرا باخبر بودند و از احتمال بالاي شكست موسوي آگاهي داشتند. عليرضا پويا، رئيس مركز تحقيقات صدا و سيما، كه مركز زيرنظر وي نتيجه انتخابات را در طي يك نظرسنجي پيش‌بيني كرده بود در اين باره مي‌گويد: "در روزهاي انتخابات چون شائبه اين هست كه اعلام نتايج در جهت‌گيري و گرايش مردم به سمت يك كانديداي خاص اثر داشته باشد، لذا ما از انجام اين كار امتناع كرديم، ولي بسياري از مديران و مسئولان از نتايج نظرسنجي‌هاي ما مطلع بودند. "(5)
البته اين نتيجه تنها به مراكز نظرسنجي داخلي محدود نمي‌شد، بلكه برخي مراكز نظرسنجي غربي نيز چنين اتفاقي را پيش‌بيني مي‌كردند. به طور نمونه سازمان غيردولتي "ترور فري تومارو " كه سازماني تخصصي و غيردولتي در آمريكاست و در زمينه مطالعات افكار عمومي فعاليت دارد در آستانه انتخابات ايران يك نظرسنجي تلفني در 30 استان انجام داد كه بر پايه نظرسنجي آن، احمدينژاد دو برابر بيشتر از مخالفانش رأي به دست آورد. نتيجه اين نظرسنجي در روزهاي مانده به انتخابات در خبرگزاري فرانسه و رويترز منتشر شد.(6)
همچنين روزنامه "واشنگتن پست " در گزارشي درباره پيش‌بيني نتيجه انتخابات در ايران مي‌نويسد: نمونه‌گيري علمي دقيق ما از سراسر تمامي 30 استان ايران نشان داد كه احمدينژاد كاملاً پيشاپيش ديگر رقباست. به عنوان مثال، طي مبارزات انتخاباتي موسوي بر هويت آذري خود تأكيد كرد تا نظر رأي‌دهندگان آذري را جلب كند، با وجود اين، نظرسنجي اين روزنامه نشان داد كه با اختلاف دو برابر آرا نسبت به موسوي، آذري‌ها از احمدينژاد طرفداري مي‌كنند. اين روزنامه در گزارش خود مي‌افزايد كه بيشتر گزارش‌ها، جوانان ايراني و اينترنت را به عنوان منادي تغيير در اين انتخابات ترسيم كرده‌اند، اما نظرسنجي اين روزنامه نشان مي‌دهد كه تنها يك سوم ايرانيان با اينترنت سر و كار دارند. اين در حالي است كه جوانان 18 تا 24 سال، قدرتمندترين گروه انتخاباتي را براي احمدينژاد در ميان تمامي گروههاي سني تشكيل دادند. بر اساس اين گزارش تنها گروه جمعيتي كه بر اساس اين نظرسنجي در ميان آنها موسوي نسبت به احمدينژاد از برتري برخوردار بود يا با وي قابل رقابت بود، دانشجويان و فارغ‌التحصيلان دانشگاه و ايرانيان با بالاترين ميزان درآمد بودند.(7)
اما گذشته از تمام اين نشانه‌ها و قرائني كه نشان مي‌دهد در ستاد موسوي پيش از انتخابات نتيجه شكست براي آنان معلوم بوده است، خوداقراري‌ها و اظهاراتي است كه برخي از اين افراد درباره شكست پيش از روز انتخابات داشتهاند. پس از اعلام نظرسنجي‌هاي روز 17 خردادماه خبرنامه دانشجويان ايران نوشت: مجموعه خبرهاي بد براي ستاد آقاي موسوي موجب شده است فضاي نااميدي در بين اعضاي ستاد حاكم شود و كار به برخوردهاي تند داخلي برسد. در همين باره مصطفي تاج‌زاده از اعضاي ستاد موسوي به بعضي اعضا گفته بود "كار تمام است و احمدينژاد در دور اول پيروز انتخابات است. " اين گزارش همچنين ادامه مي‌دهد، برخلاف تصور قبلي اعضاي ستاد مبني بر فراگيري موج سبز در كشور، هم‌اكنون موج سياه نااميدي به رغم تصور سران ستاد موسوي به بدنه اين ستاد انتقال يافته و باعث ركود در فعاليت‌هاي ايجابي ستاد و اوج‌گيري انگيزه ايجاد آشو‌ب‌هاي خياباني شده است.
ادامه دارد....
* پي‌نوشت:
1. "موسوي نتايج نظرسنجي‌ها را مي‌دانست "؛ نشريه انعكاس (ويژه‌نامه حوادث پس از انتخابات دهم رياست جمهوري)؛ چاپ دوم (آبان 88)؛ ص 37.
2. "انشعاب و يأس ستادهاي انتخاباتي ميرحسين موسوي را فراگرفت "؛ خبرگزاري فارس؛ 1388.3.16.
3. انبارلويي، محمدكاظم؛ "قدرت نقد و نقد قدرت "، روزنامة رسالت؛ شنبه 16 خرداد 1388؛ ش 244742، ص 2.
4. حسيني بهشتي، عليرضا؛ "قامت بلند اخلاق "؛ روزنامه كلمه سبز؛ شنبه 16 خرداد 1388، ش 15، ص 1.
5. "رئيس مركز تحقيقات صدا و سيما: پيروزي احمدينژاد در نظرسنجي‌هاي علمي از قبل مسجل بود "؛ خبرگزاري فارس؛ 1388.3.26، كد مطلب: 8803260713.
6. "اعتراف يك سازمان غيردولتي افكارسنجي در آمريكا: آراي احمدينژاد 2 برابر رقبا بوده است "؛ روزنامه كيهان؛ چهارشنبه 27 خرداد 1388، ص 2.
7. "بر اساس نظرسنجي اين روزنامه؛ واشنگتن پست دو هفته قبل از انتخابات از پيروزي احمدينژاد خبر داده بود "؛ خبرگزاري فارس؛ 1388.3.26؛ كد مطلب: 8803260727.
منبع: كتاب شورش اشرافيت بر جمهوريت
